Po okresie romanizmu ( romańszczyzny) X – poł. XIII wieku, na północy Francji początki swoje znalazł nowy styl zwany gotykiem.
Nowe zmiany, odróżniające od stylu poprzedniego wprowadzono w pierwszej kolejności w architekturze / budownictwie by w następnej kolejności wprowadzać je w innych dziedzinach życia codziennego. Nowy styl, z Francji rozprzestrzenił się na ówczesne kraje Europy zachodniej, nieco później – południowej a dopiero w XIV w. objął wschód i północ.
Podobnie jak w minionym okresie największymi budowlami były nadal kościoły ( i one przetrwały do czasów współczesnych) i w ich wyglądzie – już na pierwszy rzut oka – widoczne były zmiany największe.
W miejsce masywnych, o niewielkiej powierzchni ale z grubymi murami, podobnymi do warowni ( bo taką też pełniły rolę w czasie wrogich najazdów) z małymi, okratowanymi, okrągłymi okienkami i niskimi wąskimi drzwiami, o niskim łukowym sklepieniu – wznoszono budowle znacznie większe powierzchniowo i dużo wyższe.
Nowe budowle miały charakterystyczny wygląd wynikający z konstrukcji – głównie sklepienia i dachu ale także murów. Zmienił się wygląd zewnętrzny, zmieniło się też wnętrze. Nierzadko prawie połowę powierzchni murów zewnętrznych zajmowały teraz olbrzymie pod względem powierzchni okna ; wysokie na kilka metrów, wąskie, ostrołukowo zwieńczone, nie posiadały krat zabezpieczających a całą powierzchnię wypełniały piękne, wielobarwne witraże.
Ściany gotyckie, dużo wyższe i sporo cieńsze od romańskich, przed „ rozejściem się „ na zewnątrz pod ciężarem sklepienia, dachu i wyrastających z niego wysokich, strzelistych wież – zabezpieczały tak zwane przypory zewnętrzne.
Wewnątrz – z olbrzymiej powierzchni wznosiły się przeważnie dwa rzędy wysokich na kilkanaście metrów kolumn. One podtrzymywały sklepienie o specyficznej ostrołukowej budowie z licznymi zdobnymi maswerkami.
W ścianie frontowej montowano potężne 2 a nawet 3 skrzydłowe drzwi obramowane kilkoma pasmami zdobnego kamiennego portalu. Nad nimi umieszczano ozdobną w kształcie rozetę również wypełnioną wielobarwnymi witrażami.
Z architekturą nierozerwalnie związana była sztuka zarówno zdobnicza jak i użytkowa. Szarzyzna romanizmu ustępuje miejsca wielobarwnym obrazom i rzeźbom, które swoje wzory czerpią z codziennego życia ówczesnych społeczeństw.
W malarstwie – w miejsce scen biblijnych przedstawiających ludzi w nienaturalnych, często dramatycznych pozach pojawiają się postaci jako osoby żywe, w kolorowych strojach z trwającej epoki.
Podobnie jest w rzeźbie. W rzeźbie sakralnej – występują bogate złocenia.
Nie pozostają w tyle rzemieślnicy wytwarzający przedmioty codziennego użytku, których odbiorcami są głównie nowe klasy społeczne- rycerstwo i bogaty miejski patrycjat.
Powstają nowe i rozbudowują się „stare” miasta, wnętrza domów są wygodniejsze: posiadają podłogi wykonane z bali drewnianych i grubych desek, często przykrywane dywanami, ściany wykłada się drewnianą boazerią, zawiesza kilimami lub najczęściej – maluje kolorowymi farbami. W okienka w ołowianych ramkach wprawia się gomółkowe szybki .
Zabytkiem gotyckim w moim regionie jest katedra p.w św. Jakuba i św. Agnieszki w Nysie.
Interesujące nas najbardziej meblarstwo przeżywa również intensywny rozwój. Początkowo nadal o charakterze użytkowym kościelnym stopniowo dostosowywane jest do potrzeb osób świeckich. Wynalazek pił tartacznych ( 1322r. ) i produkcja cieńszych desek umożliwiły stosowanie w budowie mebli, techniki ramowo płytowej: na szkielecie ramy stosowano płyciny o dowolnej powierzchni i ozdabiano. Jako materiał stosowano drewno występujące w konkretnym regionie i z tego też względu meble pod względem surowca różniły się znacznie od siebie.
Podobnie było z formą/kształtem co skutkowało tym, że kształt a więc i budowa mebli o tym samym przeznaczeniu często się od siebie różniły.
Wgląd w gotyckie wnętrze mieszkalne umożliwiają nam malowidła i płaskorzeźby i sakralne i świeckie.
W okresie gotyku zwiększyła się ilość typów użytkowych mebli. Meblem najważniejszym jest nadal skrzynia, z której z czasem wyodrębniła się ława skrzyniowa. Ważnym pozostaje kufer. Późniejsze formy to meble przeznaczenia socjalnego : szafy ubraniowe i na naczynia, przekształcane z czasem w bufety i kredensy. Różnice w surowcu, budowie, kształcie i zdobnictwie w meblach tego samego przeznaczenia – przetrwały w różnych krajach europejskich w wiekach późniejszych.
Kolejnym co do ważności meblem pod względem użytkowania były stoły. Najbardziej charakterystyczny z nich był stabilny masywny stół z mocno wystającym blatem na dwóch poprzecznych kozłach i z głęboką szufladą. Z tego typu rozwinęła się najwcześniejsza forma biurka z podnoszonym blatem do pisania i przegródkami pod blatem. Z upływem czasu blaty ozdabiano grubym fornirem tzw obłogiem różnych gatunków drzew.
Nie mniej ważne były łoża, początkowo – jak w romaniźmie- wpuszczane w ścianę dla ochrony przed chłodem. Później stanowiły mebel wolnostojący, zdobiony, do którego z czasem dodawano parawany by przejść do baldachimów nad całym łożem.
Pierwsze siedziska- skrzynie i ławy- przekształcano w krzesła wolnostojące przy stołach i łożach.
W/w rodzaje/ typy mebli zachowały się głównie w klasztorach gdzie najważniejsze było ich przeznaczenie.
Nasza wiedza z zakresu meblarstwa opiera się na zachowanych już nielicznych, gotyckich meblach kościelnych, głównie klasztornych gdzie do zmian w wyglądzie nie przywiązywano znaczenia. Ważne było przeznaczenie.
Kolejnym źródłem wiedzy są obrazy i płaskorzeźby muzealne w krajach głównie spoza Europy środkowej, z regionów wolnych od wojen.
Zupełnie zrozumiałe jest, że w do dzisiaj zachowanych z okresu gotyku zamkach i pałacach świeckich nie zachowały się żadne meble z tamtego okresu. Wraz z postępem i i zmianą mody/stylu, meble stawały się opałem w kominkach a w ich miejsce sprowadzano meble nowe, ładniejsze i bardziej funkcjonalne.
ława skrzyniowa z przechylnym oparciem
skrzynia o bogatej dekoracji maswerkowej, konstrukcja ramowo płaszczyznowa
kredens gotycki, połowa XVI w. , Anglia